PRAKTYCZNE INFORMACJE O ROZSIEWACZACH NAWOZÓW
Czym kierować się podczas wybierania rozsiewacza nawozów?
Jaki rozsiewacz nawozów wybrać: z komputerem czy bez? A może Isobus?
Praktyczna maszyna do nawożenia nawozami mineralnymi
Rozsiewacze zawieszane jednotarczowe i dwutarczowe
Rozsiewacz nawozów mechaniczny, bez komputera: napęd tarczy rozsiewających z WOM ciągnika. Ustawianie dawki wg tabel ustawień zalecanych przez producenta. Podczas rozsiewu trzeba będzie zachować taką samą prędkość roboczą i takie same obroty napędu WOM. Warto więc zajrzeć do instrukcji obsługi rozsiewacza. Będzie to jeden z najtańszych rozsiewaczy. Istnieją również rozsiewacze jednotarczowe, specjalnie przygotowane do rozsiewu soli, piasku zimą.
Fotografia powyżej: dostępne na rynku są rozsiewacze zawieszane typu „lejek”, czyli jednotarczowe oraz najbardziej obecnie popularne rozsiewacze nawozów dwutarczowe,
z rozrzutem nawozu odśrodkowym.
Ilustracje powyżej: Anteny (odbiorniki sygnału satelitarnego GPS) mogą mieć różny kształt. Wiele modeli jest dostępnych na rynku.
Niektóre anteny odczytują jedynie prędkość roboczą, natomiast inne posiadają również możliwość lokalizacji.
Rozsiewacz z komputerem i z wagą oraz z czujnikiem prędkości. To kolejny stopień zaawansowania. Rozsiewacz koryguje dawkę rozsiewu nie tylko proporcjonalnie do prędkości roboczej, ale również w zależności od rzeczywistej wagi nawozu znajdującego się w zbiorniku. Układ ważący z jednym precyzyjnym czujnikiem lub z kilkoma czujnikami rejestruje rzeczywistą wagę nawozu granulowanego i przesyła informację o tym do komputera (komputer może być standardzie zwykłym, bez Isobus albo w standardzie ISOBUS)
Ilustracja powyżej: w zależności od producenta różne układy ważące są możliwe. Może to być jeden czujnik ważący, mogą to być dwa, trzy lub nawet cztery
czujniki ważące. Najważniejsze jest, by odczyt wagi był rzetelny i wiarygodny, bo będzie wpływać na regulację rozsiewacza.
Odczyt wagi może być dokonywany nawet kilka razy na sekundę lub w odstępach czasu zaprogramowanych przez producenta. Następnie, algorytm oprogramowania dostosowuje otwarcie zsypów do prędkości jazdy oraz do aktualnej wagi. Korekcja ustawień następuje po pierwszych 200 lub 500 rozsianych kilogramach, a następnie w równych przedziałach czasu – np. raz na minutę albo co określoną ilość rozsianego nawozu.
Fotografia powyżej: różne modele rozsiewaczy nawozów Gaspardo: PRIMO ze specjalnie zaprojektowanym mieszadłem oraz ZENO 18 (ostatni po prawej),
dostępne są modele bez komputerów, dostępne są także z komputerami, z wagą, z ISOBUS i obsługą sekcji rozsiewu. Opcjonalnie w rozsiewaczach dostępny jest również rozsiew graniczny (rozsiew graniczny dla ZENO 18 to osłony skracające tor lotu granulatu, rozsiew graniczny dla PRIMO specjalny limiter zmieniający trajektorię lotu granulatu).
MZaawansowane rozsiewacze nawozów dające dostęp do Rolnictwa Precyzyjnego
Rozsiewacz nawozów z ISOBUS. W takiej wersji rozsiewacz pracuje w standardzie zgodnym z normą ISOBUS, czyli z normą ISO 11783. Jest to międzynarodowy standard.
Czym jest ISOBUS? Po krótce trzeba odpowiedzieć na to pytanie, by zdać sobie sprawę jak bardzo jest to zaawansowana technologia.
Jak wskazuje na to nazwa ISOBUS opiera się na normie ISO 11783, która ustanawia znormalizowany system przesyłania danych. Norma tworzy wspólny język, kompatybilny z wymaganiami technicznymi wszystkich aplikacji rolniczych, za pośrednictwem sieci BUS CAN. BUS jest fizycznym składnikiem sieci (znormalizowana wiązka elektryczna), podczas gdy CAN jest protokołem wymiany danych. (CAN = Controller Area Network, magistrala CAN). Norma określa połączenia do sieci BUS, które umożliwiają połączenie różnych elementów przeznaczonych do komunikacji (ciągnik, maszyna) za pomocą znormalizowanego gniazda ISO z 9 pinami. Pierwsze aplikacje oparte na tej normie zostały zaprezentowane w 2001 roku na targach rolniczych Agritechnika w Hanowerze.
Jak działa ISOBUS? Najlepiej będzie porównać maszynę bez Isobus z maszyną z Isobus.
Maszyna konwencjonalna bez ISOBUS:
Kalkulator (komputer) wbudowany w konsolę obsługową, umieszczany w kabinie ciągnika. Na maszynie znajdują się tylko podzespoły wykonujące pracę (np. siłowniki). Każda maszyna potrzebuje własnej konsoli sterującej (komputera obsługowego, który nie jest kompatybilny z inną maszyną).
Maszyna z ISOBUS:
Tylko jeden Terminal Uniwersalny ISOBUS. Polecenia są wydawane z kabiny ciągnika, następnie maszyna je realizuje. Polecenia są przetwarzane przez moduł (komputer) umieszczony na maszynie. Terminal = Odczyt i redagowanie poleceń. Terminale i maszyny ISOBUS komunikują się między sobą i pracują wspólnie, jakiekolwiek będzie ich pochodzenie.
Kompatybilność maszyn z Isobus można sprawdzić na stronie internetowej AEF. Czym jest AEF? [AEF: Agricultural Industry Electronics Foundation (Fundacja Rolniczego Przemysłu Elektronicznego)].
AEF to fundacja utworzona 28 października 2008 roku przez siedmiu konstruktorów maszyn rolniczych (John Deere, Kverneland, Krone, AGCO, CNH, CLAAS i Pöttinger) i dwa stowarzyszenia rolnicze (VDMA et AEM). AEF jest niezależną organizacją międzynarodową. AEF koordynuje rozwój i rozpowszechnianie technologii zgodnie z normami elektronicznymi oraz organizuje pomoc w certyfikowaniu, szkolenia, działania marketingowe i doradcze.
Funkcjonalności ISOBUS wg AEF:
Przez nowoczesny system ISOBUS rozumie się różne elementy składowe, w tym ciągnik, terminal i maszynę. Kompatybilność systemu spoczywa w dużej mierze na możliwych do przeprowadzenia funkcjach oddzielnie lub łącznie z terminalem uniwersalnym i maszyną. Dla większej czytelności względem użytkownika, AEF zdefiniowało funkcjonalności AEF-ISOBUS. Te ostatnie służą jako punkt odniesienia dla certyfikowania produktów ISOBUS.
AEF zdefiniowało następujące funkcjonalności:
Uniwersalny Terminal (UT): Terminal (komputer) dający możliwość obsługiwania maszyny w połączeniu z dowolnym terminalem. Możliwość wykorzystania jednego terminala do różnych maszyn.
Sterowanie dodatkowe: Elementy sterujące dodatkowe takie jak dźwignia wielofunkcyjna (joystick), które ułatwiają działanie różnych złożonych funkcji maszyny.
Kontroler zadań (TC) BAS: Oznacza dokumentację stałych wartości całkowitych dla przeprowadzonej pracy. Wymiana danych między oprogramowaniem rolniczym a kontrolerem zadań jest przeprowadzana za pomocą formatu ISO-XML.
Kontroler zadań (TC) GEO REFERENCJE (GEO): Dodatkowa możliwość uzyskania danych geograficznych odniesienia lub zaplanowania zadań z wykorzystaniem map kartograficznych z określonym zmiennym dawkowaniem.
Kontroler zadań (TC = Task Controler) - Section Control (SC): Automatyczne otwieranie / zamykanie sekcji wysiewających siewnika punktowego lub sekcji oprysku opryskiwacza albo sekcji rozsiewacza nawozów w zależności od pozycji GPS i pożądanego stopnia pokrycia.
TECU (=Tractor Electronic Control Unit) – ECU Ciągnika :
ECU ciągnika jest «Kalkulatorem zadań» ciągnika. Dostarcza informacji o prędkości jazdy, prędkości obrotowej W.O.M., itp. do szyny BUS CAN maszyny.
Fotografia powyżej: różne rozsiewacze nawozów różnych marek, dostępne z ISOBUS i funkcjami ułatwiającymi obsługę maszyny w polu.
I teraz możemy powrócić do rozsiewacza nawozów z systemem ISOBUS. Maszyna posiada zamontowaną jednostkę (moduł) ECU, w którym znajduje się jej oprogramowanie. Oprogramowanie będzie wyświetlone na kompatybilnym Terminalu Uniwersalnym (UT).
Na terminalu też znajduje się oprogramowanie. Funkcje terminala zależą od tego, jakie są wykupione licencje. Najbardziej popularnymi funkcjami jest nawigacja (prowadzenie równoległe) oraz obsługa sekcji TC-SC (Section Control) a także zmienne dawkowanie (TC-BAS), wykorzystujące mapy aplikacyjne. Natomiast funkcjonalności Isobus jest o wiele więcej. Terminal, w zależności od tego jak jest wyposażony rozsiewacz, może np. odczytywać prędkość obrotową tarcz rozsiewających.
W zależności od wyposażenia rozsiewacza z Isobus funkcje zakresu rolnictwa precyzyjnego mogą być następujące:
- włączanie / wyłączanie rozsiewu (wymaga odpowiedniej instalacji, np. siłowników elektrycznych),
- rozsiew graniczny (wymaga podzespołu na maszynie),
- odczyt i regulacja wg wagi nawozu w zbiorniku i jego przepustowości (wymaga układu ważącego na maszynie, z którego odczyty są przesyłane do oprogramowania zarządzającego),
- regulacja szerokości roboczej poprzez włączanie / wyłączanie sekcji, czyli zwiększanie lub zmniejszanie szerokości pracy w zależności od miejsca, w którym maszyna znajduje się na polu (wymaga wykupionej licencji Section Control oraz funkcji nawigacji a także anteny GPS odczytującej lokalizację na polu),
Fotografie powyżej: Przykład mapy aplikacyjnej utworzonej na podstawie próbkowania glebowego oraz rozsiew nawozu mineralnego rozsiewaczem z Isobus
i z funkcją zmiennego dawkowania na polu. Coraz więcej rolników wybiera maszyny z tą opcją, by zaoszczędzić na coraz droższych nawozach granulowanych.
Nawóz granulowany jest rozsiewany w odpowiedniej dawce w wyznaczonych miejscach pola.
- zmienne dawkowanie (Variable Rate), (wymaga licencji TC-GEO, mapy aplikacyjnej, nawigacji, anteny GPS oraz oprogramowania, które wcześniej przygotuje taką mapę na przykład na podstawie próbek glebowych lub na podstawie zdjęć z drona lub satelitarnych),
- zmienne dawkowanie i Section Control – niektóre rozsiewacze umożliwiają zmienne dawkowanie nie tylko na całą szerokość roboczą rozsiewacza, ale także niezależne zmienne dawkowanie na prawą i na lewą stronę rozsiewacza (np. rozsiewacz Sulky model X50 Isobus Econov, obsługujący 12 sekcji i niezależne dawkowanie na prawą i lewą stronę, czyli po 6 sekcji na każdą stronę).
Można podsumować, że Isobus daje przepustkę do rolnictwa precyzyjnego i jego zaawansowanych funkcji, którym celem jest przede wszystkim: prawidłowe i równomierne rozmieszczenie nawozu na polu tam, gdzie potrzeba w odpowiedniej dawce, by nie marnować nawozu i dzięki temu zaoszczędzić pieniądze.
Do rozsiewu nawozów granulowanych, wapna sypkiego, pelety, materiałów organicznych i innych.
Do rozsiewu nawozów granulowanych, wapna sypkiego, pelety, materiałów organicznych i innych.
Fotografie powyżej: różne modele rozsiewaczy przyczepianych dostępnych na rynku.
Ważną kategorią są także duże, wielkogabarytowe rozsiewacze nawozów przyczepiane. Tutaj tonaż jest o wiele większy i jest dostępny w przedziale od około 5 – 6 ton do nawet dwudziestu paru ton. Wszystko zależy od modelu, konstrukcji i zastosowanych rozwiązań technicznych. Istnieje tendencja, żeby maszyny ciągane były coraz bardziej uniwersalne. Niektórzy producenci proponują więc rozsiewacz przyczepiany, który może rozsiewać nawozy granulowane (dostępna jest także wersja z ISOBUS, wagą statyczną oraz z obsługą sekcji Section Control) a po wymianie zestawu rozsiewającego na inny, dedykowany np. do materiałów sypki, wapna w postaci sypkiej, peletu, materiałów organicznych, itp. maszyna staje się bardziej wszechstronna.
Fotografie powyżej: po lewej stronie tarcze rozsiewające do nawozów granulowanych na rozsiewaczu przyczepianym Sulky XT.
Po prawej stronie: silniejsze tarcze rozsiewające z większą ilością łopatek rozrzucających na rozsiewaczu przyczepianym Sulky XT, umożliwiające rozsiew wapna
w postaci sypkiej, peletu, materiałów organicznych, nawozów granulowanych składowanych luzem itp.
Ciekawym rozwiązaniem jest również wprowadzenie możliwości rozsiewu wapna pylistego i środków pylistych. W tym celu na rozsiewaczach przyczepianych istnieje możliwość zastosowania belki ślimakowej o różnej szerokości roboczej, dostępnej w zależności od modelu maszyny.
Polski producent Unia proponuje rozsiewacze zaczepiane modele MXL oraz RCW – są to uniwersalne maszyny, które w zależności od modelu i wyposażenia, można wykorzystać są do rozsiewu wilgotnego wapna oraz granulowanych nawozów mineralnych. Duży wybór rozsiewaczy i bogaty wybór opcji dodatkowych pozwala zmienić nawet małą maszynę w wielofunkcyjne i bardzo wydajne narzędzie do pracy, znajdujące swoich odbiorców wśród średnich i dużych gospodarstw rolnych, a także w dużych przedsiębiorstwach rolnych i we firmach świadczących usługi dla rolnictwa.
Uzupełniającym elementem, bardzo przydatnym w rozsiewie nawozów granulowanych, jest możliwość sprawdzenia równomierności poprzecznej rozsiewu granulatu, czyli sprawdzenia szerokości roboczej. Najczęściej w tym celu jest wykorzystywany zestaw kuwet, do których zbierany jest nawóz granulowany w dwóch przejazdach rozsiewaczem (w tę i z powrotem), następnie zebrany produkt jest sprawdzany pod kątem ilości w każdej kuwecie. Dzięki uzyskanemu wynikowy można doprecyzować ustawienie rozsiewacza (np. można dostosować ustawienie łopatek rozsiewających na tarczy, wysokość pracy maszyny, prędkość obrotową WOM, prędkość roboczą, itp.).
Fotografia powyżej: sprawdzanie i kontrola szerokości roboczej rozsiewacza nawozów za pomocą zestawu kuwet.